Problematyka dotycząca kaucji gwarancyjnej potrącanej z części wynagrodzenia a upadłość generalnego wykonawcy.
Poniżej przedstawiony kazus dotyczy prawomocnie zakończonego postępowania o zapłatę z powództwa reprezentowanej przez nas spółki przeciwko inwestorowi (gminie), która ponosiła odpowiedzialność za zatrzymaną przez generalnego wykonawcę (który ogłosił upadłość) część wynagrodzenia powódki z tytułu wykonania robót budowlanych. Umowa o podwykonawstwo stanowi umowę odrębną od umowy zawartej pomiędzy inwestorem a wykonawcą, chociaż jest z nią związana. Następstwem zgody inwestora na zawarcie umowy między wykonawcą a podwykonawcą jest powstanie po jego stronie ustawowej, solidarnej odpowiedzialności za cudzy dług. Istotną cechą tej solidarności nie jest zobowiązanie inwestora do spełnienia świadczenia, tylko ponoszenie przez niego odpowiedzialności za spełnienie świadczenia przez wykonawcę. Innymi słowy inwestor w istocie nie jest współdłużnikiem w wykonaniu zobowiązania. Zakres przedmiotowy odpowiedzialności inwestora ograniczony jest w art. 647 ¹ § 5 k.c. do wynagrodzenia należnego podwykonawcy od wykonawcy. W rozpoznawanym przypadku reprezentowana przez nas powodowa spółka nie otrzymała potrąconych należności z każdej z wystawionych faktur, zatrzymanych przez generalnego wykonawcę jako zabezpieczenie właściwego wykonania umowy. W postępowaniu stroną pozwaną była gmina pełniąca rolę inwestora. Generalny wykonawca ogłosił upadłość co spowodowało, iż powódka nie miała możliwości odzyskania części wynagrodzenia. Roszczenie powoda o zwrot wynagrodzenia zatrzymanego w ramach prawidłowego wykonania umowy stało się wymagalne z chwilą ogłoszenia upadłości spółki. Stosownie bowiem do treści art. 91 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze , zobowiązania pieniężne upadłego, których termin płatności świadczenia jeszcze nie nastąpił, stają się wymagalne z dniem ogłoszenia upadłości. W ocenie Sądu orzekającego odpowiedzialność pozwanej obejmować winna również zatrzymane przez generalnego wykonawcę kwoty wynagrodzenia należnego powodowi, które zostało zatrzymane jako gwarancja należytego wykonania umowy. Stanowisko to potwierdza także aktualne orzecznictwo w tym Sądu Apelacyjnego w Gdańsku, wyrok z dnia 24 marca 2014 r w sprawie I ACa 865/14, w którym to kwota zatrzymana przez generalnego wykonawcę jako kaucja gwarancyjna, stanowi część wynagrodzenia podwykonawcy. Umowa jednoznacznie stwierdza, że faktury wystawiane przez wykonawcę obejmują jego wynagrodzenie i że przy zapłacie tychże faktur następuje zatrzymanie 4% objętych nimi kwot brutto. Wobec takiego stwierdzenia nie da się obronić poglądu, iż te 4% kwot objętych fakturami nie stanowi części wynagrodzenia. Brak też jakiegokolwiek powodu, ażeby zaakceptować pogląd, że przez fakt zatrzymania kwota ta straciła walor części wynagrodzenia (vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 8 maja 2014 r, sygn. akt I ACa 297/14). Umowa kaucji (poza kaucją bankową) nie została zdefiniowana ustawowo, jednak w doktrynie i orzecznictwie wskazuje się, że jest to umowa kauzalna, gdyż prawną przyczyną przysporzenia jest zabezpieczenie wierzytelności, akcesoryjna, gdyż jest ściśle związana ze stosunkiem prawnym który zabezpiecza oraz nosi cechy depozytu nieprawidłowego. Ponadto jest umową realną, w której kaucjodawca przekazuje oznaczoną kwotę pieniędzy a kaucjobiorca może z nich korzystać i zobowiązuje się do zwrotu, wymaga zatem przeniesienia własności przedmiotu kaucji czyli konieczne jest przeniesienia posiadania. Brak jest natomiast podstaw do utożsamienia kaucji gwarancyjnej z zabezpieczeniem w postaci zatrzymania wynagrodzenia wykonawcy. W rozpoznawanym przypadku nie można uznać, by zabezpieczenie należytego wykonania umowy poprzez zatrzymanie wynagrodzenia nosiło cechy umowy kaucji, wobec nie przeniesienia własności środków pieniężnych przez wykonawcę na rzecz generalnego wykonawcy. Strony umowy także nie przewidziały kompensaty zatrzymanej części wynagrodzenia a ponadto kwota zatrzymana do czasu jej zwolnienia nie była kosztem prowadzonej działalności, a zabezpieczenie poprzez zatrzymanie wynagrodzenia nie zmieniało charakteru tej należności jako wynagrodzenia, co wymagało wystawienia faktury i odprowadzenia podatku od całego wynagrodzenia, łącznie z kwotą zatrzymaną. Kwoty zatrzymane przez powódkę nie były zatem w rozliczeniach podatkowych traktowane jako kaucja gwarancyjna i nie stanowiły kosztów podatkowych.
Łukasz Bołkowski | Adwokat
